Navenda Sûrîyeyî ya Ragihandinê û Azadîya Derbirînê
Kêşedarîya Seferbendîyê Li Sûrîyeyê
Qedexekirina Derketina Ji Sûrîyeyê
Lêkolîneke Navenda Sûrîyeyî ya Ragihandinê û Azadîya Derbirînê 2009
Mafê Tevgerînê:
Mafê tevgerînê mercekî jîyana azad e, nabe kesek tê de bibihure yan dest jê bikişîne, çi ku mafê tevgerînê beşekî azadîyên sereke yê mirovan e û her weha beşekî mafên kesane ye, ji ber ku hebûna vî mafî dibe bingeha maf û azadîyên din. Bi vî rengî ew bûye mafekî sereke û cihê xwe di nava peymanên navneteweyî yên mafên mirovan de girtiye; ew jî bingeha sincî û qanûnî ya azadî, dadmendî û wekhevîyê li seranserê cîhanê ye ku tê de hemû kes ji kêlîya jidayîkbûnê ve xwedî mafên rûmeta mirovane û wekhevîyê ne.
Azadî, bi rengekî sereke, di mafê serbest ê tevgerînê de derdikeve pêş; mafê serbest ê dûrî girtin, zindankirin, radestkirina bo dûgeleke bîyan û her wisa her astengkirineke din a mafê azadîya tevgerînê. Mafê tevgerînê her weha mafê derbasbûn an derketina ji dûgelê, mafê tevgerîna di nava dûgelê de û niştecihbûna di nava wê de li xwe digire. Ev tê wateya ku mafê kesan ê tevgerînê, seferê, derktina ji welat û vegera bo welat ne bexş ne jî takemafekî ji hêla hikûmetan e, lêbelê ew mafekî sereke ye ku girêdayî hebûna mirov bi xwe ye û nakeve jêr tu sedem û egerên din. Erkê qanûnan ew e ku vî mafî biçespînin û biparêzin û gerek e dûgel rêza vî mafî bigire û her dem û bi her awayî xurt bike û rûnîne ku nabe dûgel kesekî bêyî vîna wî ya azad û serbixwe di nava sînorên dûgelekê de bigire.
Li gel ku ev maf -ji derve- mîna mafekî mirovane yê asayî, sade û dîyar xuya dike, lêbelê ew di rastîya xwe de yek ji mafên herî sereke ye ku binpêkirina vî mafê gelek kêşeyan bi xwe re tîne û janeke dijwar dide kişandin ku encamên wê wekî lehîyê diherikin, têvel dibin û paşê bandorê li binyata gihaştina mafên din ên sereke dike, çi ku bêyî rêzgirtina mafê derketina ji welat heye ku mirov rastî serkutkirina sîyasî yan olî were, an heye ku ji jîyana xwe ya malbatî bêpar bimîne, an heye ku ji kar, hînbûn û dermankirinê bêpar bimîne û pê re bandoreke neyînî li rengê jîyana wî bibe.
Azadîya Tevgerînê Faktoreke Sereke ya Geşepêdanê ye
Danezana Cîhanî ya Mafên Mirovan a sala 1948an giranî daye vê têgihaştina ku bûye berê têkoşîna dûrûdirêj a şaristanîtîya mirovane ya ji bo bipêşveçûn û geşbûnê û ev maf bi eşkeretî di benda xwe ya 13an de belî kiriye û gotiye:
(1). Her kes dikare bi azadî tev bigere û cîyê rûniştina xwe di nava sînorê her dûgelekê de bibijêre.
(2). Her kes dikare ji her welatî -tevî welatê xwe- derkeve û pê re mafê wî yê vegera wî welatî heye.
Di sala 1966an de, Peymana Navneteweyî ya Mafên Şarwer û Ramyarî ev maf ji çarçoveya wî ya sincî ya di Danezana Cîhanî ya Mafên Mirovan de derxist û ew derbasî çarçoveyeke qanûnî ya neçarker kir ku benda 12an a wê peymanê gotiye:
“- Her kes, bi rengekî qanûnî, di nava sînorên dûgelekê de xwedî mafê azadîya tevgerînê û mafê bijartina cîyê niştecihbûnê ye.
– Her kes xwedî mafê azadîya derketina ji welatê xwe û her welatekî din e.
– Ji bilî bendên qanûnî, nabe ev mafên jorîn bi tu bendan bêne astengkirin ku ev maf ji boyî parastina ewlehîya neteweyî, an pergala giştî, an tendirustîya giştî, an maf û azadîyên kesan pêwîst in û li gel mafên din ên vê peymanê diguncin.
– Nabe tu kes bi rengekî keyfî ji mafê derbasbûna bo welatê xwe were bêparkirin.”
Wekî çawa di benda 12an a peymanê de hatiye nivîsîn, heye ku mafê tevgerînê rastî hin bendan were, lêbelê ev di hin rewşên taybet ên mîna rewşa awarte de pêk tê ku dûgel rastî metirsîyên rastîn û rasterê yên mîna bobelatên xwezayê were û her weha heger sedem û egerên pêwîst ên girêdayî ewlehîyê hebin, dezgehên ewlekarîyê dikarin deverekê wekî devereke leşkerî ya girtî nîşan bidin. Belam gerek e bendên ferzkirî di nava sînorekî herî teng de bêne asêhiştin û li gel encamên xwestî û dûrkirina metirsîya nêz biguncin. Her weha gerek e di nava demeke dîyarkirî û çarçoveyeke qanûnî de bêne destnîşankirin û ew rewşa awarte nebe behaneya bendkirina mafê azadîya tevgerîna welatîyan û qeydkirina herdemî ya ku guh nade demdemîya metirsîyê.
Komîteya Mafên Şarwer û Ramyarî ya Neteweyên Yekbûyî -ku serperiştkara Peymana Navneteweyî ya Mafên Şarwer û Ramyarî ye- di şiroveya xwe ya 27an de ev merc û kontrol teqez kirine û gotiye: “Nabe ku sînorên azadîya tevgerînê têkilîya di navbera maf û bendan de yan di navbera rêbaz û awarteyan de berevajî bike.”
Mafê Tevgerînê Di Qanûn û Makeqanûna Sûrîyeyê De:
– Makeqanûna sala 1973yan a Komara Erebî ya Sûrîyeyî -di çarçoveya xwe ya giştî de- prensîpên azadîyên giştî û kesane çespandine. Benda çaran a makeqanûnê girêdayî “Azadî, Maf û Erkên Giştî” ye ku paragrafa yekem a benda wê ya 25an dibêje: “Azadî mafekî pîroz e. Dûgel azadîya kesane ya welatîyan misoger dike û rûmet û ewlehîya wan diparêze.”
Lêbelê her çendî Makeqanûna Sûrîyeyê bi eşkeretî behsa azadîya tevgerînê di nava sînorên dûgelê de kiribe û teqez kiribe ku nabe welatî bi darê zorê ji axa welat bêne dûrkirin; wê azadîya derketina bo derveyî dûgelê û her weha vegera ji derve bo Sûrîyeyê paşguh kiriye, çi ku benda wê ya 33yan gotiye:
- Nabe ku welatî ji axa welat were dûrkirin.
- Ji bilî qedexekirina bi darazeke dadgehê, an cîbicîkirina ji ber qanûnên tendirustîyê û silametîya giştî, her welatî xwedî mafê tevgerîna di nava sînorên dûgelê de ye.
Her çendî Makeqanûna Sûrîyeyê mafê sefera bo derveyê dûgelê û vegera bo dûgelê paşguh kiribe jî, ev maf her dimîne mafekî sereke yê mirov û nabe bi tu şêweyî were kêmkirin ku ew bi teqezî dikeve çarçoveya gotina (azadî mafekî pîroz e) ya ku di benda 25an a makeqanûnê re derbas dibe û jixwe heger tiştek neyê qedexekirin ew serbest e, îcar tu gotin an derbirîneke ku vî alîyê mafê tevgerînê kêm bike di Makeqanûna Sûrîyeyê re derbas nabe û xala herî sereke ew e ku Sûrîye li gor biryarnameya 6an a 06.02.1969an tev li Peymana Navneteweyî ya Mafên Şarwer û Ramyarî bûye.
– Di warê sizaya tawan an serpêçî û siviktawanan (misdemeanor) de, tu bendên der barê seferbendîyê û derketina ji Sûrîyeyê de di Qanûna Sizayan a Sûrîyeyê re derbas nebûye, ne wekî sizayeke sereke ne jî wekî sizayeke serbar an zêde. An ku, bikaranîna seferbendîyê wekî sizayeke tawan û sûcan, Makeqanûna Sûrîyeyê bi eşkeretî binpê dike. Ev yek jî li gor benda 29an a Makeqanûna Sûrîyeyê ya ku dibêje: “Heger nivîseke qanûnî tunebe, tawan û siza tunene.”
– Qanûna Sizayan a Giştî ya Sûrîyeyê seferbendî û qedexekirina derketina ji Sûrîyeyê wekî bergirîyeke bisemt an bergirîyeke çaksazkirinê jî derbas nekiriye, lêbelê boçûngerîya dadgerîyê û hin qanûnên Sûrîyeyê yên taybet di hin rewşên destnîşankirî û sînorkirî de seferbendî wekî bergirîyeke parastinê bi kar anîye, ew jî ji bo misogerkirina hin mafên din ên ku heger kesê têkildar berî bicîkirina wan mafan ji welat derket, dibe ku ew maf bêne tunekirin. Di vê rewşê de jî divê biryarek ji dadgehê were wergirtin û biryarnameya dadgerîyê dema derketina derveyê welat bi eşkeretî dîyar bike û ew jî ji boyî van kesên ku li jêr hatine destnîşankirin:
– Bergumanên tawanan da ku rê li pêş reva wan were girtin û amadebûna wan a li pêşberî polîsan ji bo berdewamkirina lêpirsînê were misogerkirin.
– Tawanbarên tawanan da ku amadebûna wan a li pêşberî dadgehê were misogerkirin (û her weha ji bo cîbicîkirina sizayê heger tawankarî hate peyitandin).
– Kesên ku darazên (darayî) li wan hatine birîn da ku deynê di stûyê xwe de bidin an biryara darazê were cîbicîkirin ku ji nav wan hevjînê ku daraza pereyên bixwedîkirina hevjîn û zarokên wî lê hatine birîn.
Di hin rewşên destnîşankirî de û tenê heger şêwazeke din a pêkanîna wê armancê peyda nebe, mafê dadgehê heye ku rêyê li pêş derketina kesekî ji welat bigire. Heger qedexekirina derketinê çêbû, ji bo misogerkirina mafên darayî, gerek e kesê xwedîmaf daxwaznameyeke li gor rê û rêzikan pêşkêşî dadgehê bike.
Kêşedarîya “Seferbendîyê/Qedexekirina Derketina Ji Welat” Li Sûrîyeyê:
Li Sûrîyeyê, kêşedarîya “seferbendîyê/qedexekirina derketina ji welat” ne bergirîyeke parastinê ye, kêşedarî ne ji bendên makeqanûnê ne jî ji qanûnê bi xwe dertê; kêşedarî ew e ku ev qedexekirina derketinê wekî alaveke bendkirina mafê tevgerînê tê bikaranîn û xwe di vî warî de dispêre Qanûna Awarte ku jixwe ev kêşedarî li dora sê çerxên sereke doş bûye ku ew jî bi rengekî giştî ji têkilhevîyê xalî nebûne:
– Salên heştêyî, piştî salên xwînê û guleyan ên 1976-1987an û pevçûnên dijwar ên di navbera desthilatdarîya sîyasî û rêxistina leşkerî ya Îxwan Elmuslimînê de û her weha piştî pêla girtinê ya li dijî partîyên çepgir ên mîna Partîya Kar a Komunîst, Partîya Kumonîst a Sûrîyeyî-Koma Rîyad El-Turk û Partîya Beisê ya Demokratîk, seferbendî û qedexekirina derketina ji welat hino hino bû dîyardeyeke berbiçav. Di wê heyamê de, bilindtirîn rêjeya girtina sîyasî ya li derveyê qanûnê ya di dîroka Sûrîyeyê ya piştî serbixwebûnê de pêk hat. Piştî girtinê jî, girtîyên serbestkirî xwe li jêr giranîya bêparkirina ji mafên şarwer a li gor qanûnê dît ku êdî wan carinan heta deh salan piştî bidawîkirina sizaya zindankirinê nikarîbû bibin xwedîpasport. Li hêla din, kesên, bi salan, bêyî darizandin girtî man, piştî ku hatin serbestkirin, li jêr giranîya erêkirinên hêzên ewlekarîyê yên destûrdayîna bidestxistina pasportekê ya bidestxistina vîzeyekê man. Dawîya heyama salên nodî, rewşa piranîya van girtîyan hatibû serrastkirin.
– Di navbera salên 2002yan û 2006an de dîyardeya seferbendîyê ji nû ve hêşîn hat, lê vê carê li cem girtîyên sîyasî nesekinî û dezgehên ewlekarîyê ew bi rengekî berfireh li dijî çalakgerên tevgera şarwer û ramyarî yên piştî “Bihara Şamê” wekî pêkanîneke çavdêrîkirinê ya li derveyê qanûnê bi kar anî ku êdî wan karîbû tevgerên hin çalakgeran li derveyê Sûrîyeyê binasin, ev yek jî dema wan dezgehan hişyarînameyên der heqê wan çalakgeran de “bêyî ku hayê wan jê hebe” li nik Birêveberîya Koçbûnê û Pasportan datanî ku êdî wan çalakgeran bêyî destûra seferê nikarîbû ji tu dergehê sînorî derbas bibin. Di her derketinekê de wan serî li dezgeha ewlekarîyê ya astengkar dida û hin caran hişyarînameyên çend dezgehên ewlekarîyê li ser kesekî bi xwe hebûn, îcar ew kes neçar dima ku serî li wan hemû dezgehên ewlekaîryê bide, roja derketina ji welat, roja vegerê, alîyê vexwende û sedema vexwendinê nîşan bide. Piranîya çalakgeran serî li ber van rêbazên nû yên dezgehên ewlekarîyê danî û beşekî pir piçûk ev rêbaz qebûl nekirin û êdî wan nema karîbû bi yekcarê ji welat derkevin.
– Di navbera salên 2006an û 2008an de, du guhertin di kêşedarîya “seferbendîyê/qedexekirina derketina ji welat” de çêbûn: Yek di warê mijarê de û yek di hejmarê de. Ji hêlekê ve peywira seferbendîyê berfirehtir bû, nema li ber sînorê çavdêrîkirinê sekinî û bû rêbazeke sîstematîk ku êdî dezgehên ewlekarîyê destûra derketina ji welat an biryara qedexekirina derketinê li gor kes, alîyê vexwende, celebê çalakîyê û cîyê lidarxistina çalakîyê dida û hin caran ev arêşe dibû rengekî fişarkirin û sizakirinê dema ji bo bêparkirina hin kesan ji derfeta kar, an xwendinê, an dermankirinê, an xwegihandina malbatê dihat bikaranîn.
Li hêla din, hişyarînameyên serîlêdanên seferbendîyê di wê demê de zêdetir bûn û gelek çalakgerên şarwer û sîyasetmedarên Sûrîyeyê dan ber xwe ku pê re pê re bû sazgêrîyeke rotîn a li ser çalakîya pêşîn a ku her welatîyek pê radibe. Di Rezbera 2008an de dezgehên ewlekarîyê çend lîsteyên berfireh ên kesên derketina ji welat li wan qedexe ye derxistin ku navê her kesê çalakîyeke giştî ya sîyasî yan mafnasî kiribû, di wan lîsteyan re derbas dibû. Navên hin kesên ku ji mêj ve bi rengekî qutebir dev ji çalakîyên giştî berdabû yan çûbûn ber rehma Xwedê di wan lîsteyan re derbas dibûn, wekî endamê Komîteyên Bergirîya Azadîyên Demokratîk û Mafên Mirovan, Ebdilkerîm Zeiter, ê ku hişyarînameya qedexekirina derketina wî ya ji Sûrîyeyê piştî mirina wî bi sal û nîvekê hate derxistin.
Mafên Bergirên Mafên Mirovan:
Di pêvajoya dîrokê de, kesên wêrek û xwedannêrînên (xewbîn) hewl dane sînorên parastina mafên mirovan berfireh bikin û kesên li derveyî wan sînoran jî bixin jêr sîwana parastinê. Her kes, her çi karê wî be, dikare bibe bergir û berevanê mafên mirovan. Hin bergirên mafên mirovan xebatkarên pispor ên warê mafên mirovan in, an parêzer in û di warê dozên mafên mirovan de kar dikin, an rojnameger in, an sendîkager in, an xebatkarên di warê geşepêdanê de ne. Her weha berpirsyar, an polîs, an kesayetîyên navdar ên ku bi dilgermî li ser xustkirina rêzgirtina mafên mirovan dixebitin dikarin bibin bergirên mafên mirovan ku ew kes in, an komên kesan in, an rêxistin in û ji bo xurtkirina mafên mirovan û parastina wan di rêyên aştîyane û netundrê re dixebitin û bawerîyê bi yeksanîya mafên mirovan diînin.
Ji ber ku mafên mirovan bi giranî têne paşguhkirin, bergirên wan rastî astengîyên destnîşankirî tên, çi ku heye mafên ku bergir xwe pê girê didin cîyê nakokî û dijberîyan bin; an ji ber ku ew maf li dijî pîvanên civakî yên serdest in an jî ji ber ku ew li hember pergala sîyasî, olî yan a aborî dibin gef û kelem.
Di nava karê xwe yê dûrûdirêj de, Rêxistina Lêbihurînê ya Navneteweyî dîyar kiriye ku ji nav (astengî)yên ku dikevin rêya bergirên mafên mirovan de, seferbendî di pileya sisêyan de tê. Rêxistinê eşkere kiriye ku seferbendî bi rengekî berfireh berbelav e û li gelek alîyên cîhanê bêyî gilîkirin û tomarkirin derbas dibe.
– Mafên bergirên mafên mirovan hene, seferbendî ne yek ji wan e:
Hikûmetên li seranserê cîhanê rola girîng a bergirên mafên mirovan teqez kir û pabendîyên parastina wan raber kirin. Di nava sedsala bihurî de, civaka navneteweyî çarçoveyeke qanûnî danî ku rola her kesî di bergirtina mafên mirovan de teqez dike. Ev yek di Danezana Neteweyên Yekbûyî ya Bergirên Mafên Mirovan de derket pêş ku di şeva salvegera pêncîyî ya Danezana Cîhanî ya Mafên Mirovan a di 09.12.1998an de hate pesendkirin. Di vê danezanê de, dûgelên endam ên NYyê teqez kiriye ku prensîpên Danezana Cîhanî ya Mafên Mirovan nikarin bibin rastîyeke berbiçav heger hemû kes beşdarî cîbicîkirina wan nebin û heger ew kesên li ser xurtkirina wan dixebitin nikarîbin wê yekê dûrî desttêwerdan, astengkirin, tirsandin û geflêxwarinê bikin.
Li gor Danezana Der Barê Bergirên Mafên Mirovan De û pîvanên din ên navneteweyî û herêmî yên mafên mirovan, hikûmet ji ber binpêkirinên li dijî bergirên mafên mirovan ên ku ji hêla karmendên wan ên fermî ve -di nav de endamên hêzên ewlekarîyê- têne meşandin berpirsyar in.
Hin sazgêrîyên li ser asta navneteweyî û herêmî yên bergirên mafên mirovan diparêzin hene ku Civata Giştî ya Neteweyên Yekbûyî di biryara xwe ya 53/144an a 08.03.1999an de ew pesend kirine:
- Sazgêrîyên Parastina Niştimanî:
Li kêleka pabendîya dûgelan a di warê parastina welatîyan û misogerkirina mafên wan li gor peymanên navneteweyî yên mafên mirovan de, biryara Civata Giştî ya Neteweyên Yekbûyî dîyar kiriye ku gerek e deste yan encûmenên niştimanî yên mafên mirovan bêne damezirandin da ku beşdarîyeke aktîv di parastina bergirên mafên mirovan de bikin û li derveyê hikûmetê kar bikin ku bi piranî li gor kurtkirina Îngilîzî (NHRIs)ê têne naskirin. 117 dûgelan bersiveke erênî da vê bangê û ji nav wan Swêd 4 sazîyên taybetmend damezirandin. Ji nav dûgelên Erebî jî, tenê Mexrib, Misir, Tûnis, Morîtanya, Ûrdun, Filistîn û Qeterê bersiveke erênî da vê bangê.
- Sazgêrîyên Parastina Herêmî:
Ji encama Danezana sala 1998an a Neteweyên Yekbûyî ya Der Barê Bergirên Mafên Mirovan De û biryara sala 1999an a Civata Giştî ya Neteweyên Yekbûyî, parzemînên Afrîka, Ewropa û Asayayê sazgêrîyên piştgirîya mafên mirovan û parastina wan di herêmên xwe de dan meşandin. Di parzemîna Asyayê û cîhana Erebî de desteyên herêmî yên di vî warî de bi rengekî yeker an fermî tunene. Li gel ku Kombenda Dûgelên Erebî Peymana Erebî ya Mafên Mirovan danîye lêbelê ew tu sazgêrîyeke gilînameyên takekesî li xwe nagire, heta nuha tenê şeş dûgelan ew peyman pesend kiriye û dadgeheke Erebî ya şopandina binpêkirinên der heqê mafên mirovan de li gor peymanê nehatiye damezirandin.
- Sazgêrîyên Parastina Navneteweyî:
Li gel ku piranîya hikûmetên cîhanê rola girîng a bergirên mafên mirovan piştrast dikin û xwe wekî pabendên parastina wan û hêsankarên xebata wan nîşan didin û her wisa li gel ku hikûmet li xwe mikur tên ku keda bergirên mafên mirovan a di warê çavdêrîyê, liserrawestanê û pêşkêşkirina pêşnîyazên başkirina rewşê ne tenê li gel erkên dûgelê yên xwegirêdana bi qanûnan û pîvanên xwecihî û navneteweyî yên mafên mirovan diguncin lêbelê ew beşdarîyeke mezin di pêkanîna vê armancê de jî dikin; cîbicîkirina pratîkî ya van soz û peymanan bi giranî li berevajî naveroka wan e. Îcar hemin sazgêrîyên parastina bergirên mafên mirovan li ser astên niştimanî û herêmî li cîhana Erebî peyda nabin, girîngîya hebûna sazgêrîyên parastina navneteweyî wekî dîwarê dawî yê parastina bergirên mafên mirovan derdikeve pêş da ku zêdegavîyên der heqê wan de bêne sînorkirin ku piranîya van sazgêrîyan girêdayî Neteweyên Yekbûyî ne:
– Sazgêrîyên pisporan ên girêdayî pêkanînên taybet.
– Desteyên çavdêrîkirina cîbicîkirina peymanan.
– Encûmena Mafên Mirovan.
– Danezana Neteweyên Yekbûyî ya Der Barê Bergirên Mafên Mirovan De.
– Nimînendeyê Yaybet ê Neteweyên Yekbûyî yê Têkildarê Bergirên Mafên Mirovan.
Heger bergirê mafên mirovan rastî binpêkirinekê yan tengezarkirineke wekî seferbendîyê hat û rê li pêş meşandina karê wî hate girtin, dikare serî li van hemû sazgêrîyan bide.
Nexşeya Seferbendîyê Li Sûrîyeyê:
Karê amadekirina lîsteyên kesên derketina derveyê Sûrîyeyê li wan qedexe ye pir zehmet e, çi ku ji alîyekî ve dezgehên ewlekarîyê yên Sûrîyeyê li rêbaza xwe ya seferbendîyê mikur nayên û dibêjin ku mijar tenê (serîlêdan) e û ji alîyekî din ve ji ber ku tu qanûneke ku mafê bidestxistina zanyarîyan li Sûrîyeyê biparêze tuneye, ji ber vê egerê tu sedem tuneye ku Birêveberîya Koçkirin û Pasportan neçarî pêşkêşkirina zanyarîyan bike.
Li ser vê bingehê, ez dixwazim keda çend desteyên mafnas* a di ber amadekirina vê nexşeya nefermî de destnîşan bikim. Li vir jî divê çend têbînî bêne gotin:
– Navên kesên derketina ji Sûrîyeyê li wan hatiye qedexekirin ên ku di vê lêkolînê de hatine (417) nav in ku min karîbû wan bihejmêrim û bi belge bikim, çi ku hizir ew e ku hejmar mezintir e.
– Navên di vî beşî de li ser bingeha zanyarîyên berhevkirî hatine nivîsîn, loma di hin dîyagraman de dê zanyarîyên li jêr navê (nedestnîşankirî) derbas bibin ku min nikarîbû hemû zanyarîyên wan destnîşan û berhev bikim.
– Rêjeya şaşîtîyê di zanyarîyan de (% 3.7) e.
- Seferbendên ji ber çalakîyên sîyasî (hejmar 293):
|
1 |
Îbrahîm Îlyas El-hekîm | 100 | Şiyar Lêl Xelîl | 201 | Feysel Kirdîyê |
| 2 | Îbrahîm Ferhat | 101 | Şêxmûs Mûsa | 202 | Kamil Ebas |
| 3 | Îbrahîm Melkê | 102 | Saib El-Hac | 203 | Kemal El-Qesîr |
| 4 | Ehmed El-Hecî | 103 | Salih El-Semil | 204 | Kewser Teyfûr |
| 5 | Ehmed El-Xetîb | 104 | Sebrî Kinco Mîrza | 205 | Mazin Edhem Edî |
| 6 | Ehmed Cabir El-Zîr | 105 | Sefwan Ekaş | 206 | Mazin Şemsên |
| 7 | Ehmed Celûl | 106 | Selah Qesas | 207 | Mecdildîn Osman |
| 8 | Ehmed Deryûsî | 107 | Duha Aşûr | 208 | Mihemed Ehmed Hicazî |
| 9 | Ehmed Şêx Dumur Şêx Berkel | 108 | Tariq Selîm Colaq | 209 | Mihemed El-Cindî |
| 10 | Ehmed Osman Bin Cimo | 109 | Zafir El-Necar | 210 | Mihemed El-Hemwî |
| 11 | Ehmed Mihemed Meclawî | 110 | Aîşa Efendî | 211 | Mihemed Îsmaîl Bin Ezîz |
| 12 | Ehmed Mihemed Meitûq | 111 | Adil Mehfûz | 212 | Mihemed Tetan |
| 13 | Îdrîs Delûl | 112 | Ebas Hisên Ebas | 213 | Mihemed Teysîr Erar |
| 14 | Usama El-Turk | 113 | Ebdilîlah El-Esmer | 214 | Mihemed Cezayirlî |
| 15 | Usama Aşûr | 114 | Ebdilîlah Hac Elî | 215 | Mihemed Hac Derwîş |
| 16 | Esied Hemûd El-Cedûi | 115 | Ebdilîlah Helaq | 216 | Mihemed Hesen Dîb |
| 17 | Îsmaîl El-Sebah | 116 | Ebdilhefîz El-Hafiz | 217 | Mihemed Hesen Nemûra |
| 18 | Îsmaîl Camûs | 117 | Ebdilhekîm Hewas Beşar | 218 | Mihemed Xelef Bin Xelef |
| 19 | Îsmaîl Zêdan | 118 | Ebdilhelîm Rûmîye | 219 | Mihemed Xelîl Îsa |
| 20 | Îsmaîl Ebdilhadî El-Zîb | 119 | Ebdilrehman Ehmed | 220 | Mihemed Xêr Mesalime |
| 21 | Îsmaîl Umer | 120 | Ebdilrehman Remo | 221 | Mihemed Dirbak |
| 22 | Aslan Ebdilkerîm | 121 | Ebdilselam Osman | 222 | Mihemed Deibûl |
| 23 | Îqbal Silêman El-Medfi | 122 | Ebdilselam Enber | 223 | Mihemed Dîb Ebdelah |
| 24 | Ekrem Zeîr | 123 | Ebdilsemed Xelef Biro | 224 | Mihemed Zekî Minadî El-Hiwêdî |
| 25 | Emîn Kelûl | 124 | Ebdilezîz El-Cirf | 225 | Mihemed Zêd El-Hiwêdî |
| 26 | Îyad Qesas | 125 | Ebdilezîz El-Xeyir | 226 | Mihemed Semîh El-Xetîb |
| 27 | Îsar Qesas | 126 | Ebdilxenî Mihemed Meclawî | 227 | Mihemed Seyid Risas |
| 28 | Basima Mensûr Brîk | 127 | Ebdilqadir El-Xeznewî | 228 | Mihemed Salih |
| 29 | Bedirxan Îbrahîm Ehemd | 128 | Ebdilqadir El-Nabilsî | 229 | Mihemed Ebas Bin Mehmûd |
| 30 | Besam Beselê | 129 | Ebdilqehar Siûd | 230 | Mihemed Ebdilmecîd Mencûnê |
| 31 | Besam Teysîr Erar | 130 | Ebdilkerîm Ehmed Şêx El-Şebab | 231 | Mihemed Osman Bin Elî |
| 32 | Besam Cewher | 131 | Ebdilkerîm El-Semil | 232 | Mihemed Elî El-Hac |
| 33 | Besam Taha | 132 | Ebdilkerîm El-Dehak | 233 | Mihemed Mihemed Bin Henan |
| 34 | Besam Yûnis | 133 | Ebdilkerîm El-Hoşa | 234 | Mihemed Merwan Xazî |
| 35 | Beşar Teysîr Erar | 134 | Ebdilkerîm Umer El-Hiwêdî | 235 | Mihemed Mistefa El-Cindî |
| 36 | Beşae Mihemed Emîn | 135 | Ebdilkerîm Îsa | 236 | Mihemed Mûsa Mihemed |
| 37 | Beşar Yebrûdî | 136 | Ebdilkerîm Kirdîyê | 237 | Mehmûd El-Umer |
| 38 | Beşîr El-Seidî | 137 | Ebdilletîf Casim El-Hiwêdî | 238 | Mehmûd Îsmaîl Bin Xidir |
| 39 | Bekir Sidqî | 138 | Ebdelah Helaq | 239 | Mehmûd Şêxmûs Şêxo |
| 40 | Bilal Teysîr Erar | 139 | Endelah Teimê | 240 | Mehmûd Elî El-Emo |
| 41 | Bilal Hisên Salih | 140 | Endelah Fadil | 241 | Mehmûd Kelio |
| 42 | Belîx Nûr Tehrî | 141 | Endelah Madî | 242 | Mehmûd Weqas Bin Mistefa |
| 43 | Behcet Şeibo | 142 | Endelah Hoşa | 243 | Mihyedîn Şêx Alî |
| 44 | Tehama Meirûf | 143 | Ebdilminim Hibêşî | 244 | Mixlis Şeqra |
| 45 | Teysîr Mihemed Emîn Erar | 144 | Ebdilhadî Hesen | 245 | Merwan El-Elî |
| 46 | Cad El-Kerîm El-Cibaiî | 145 | Osman Hac Mislim Bin Şewket | 246 | Merwan Hemûd El-Cedûi |
| 47 | Cemal Daban Bin Hisên | 146 | Ednan Behlewî | 247 | Merwan Hemîd Osman |
| 48 | Cuma Qoban | 147 | Ednan Mihemed El-Miqdad | 248 | Meryem Mihemed Meclawî |
| 49 | Cemîl Adenlî | 148 | Ednan Mekîyê | 249 | Mistefa El-Ehmed Bin Mihemed |
| 50 | Cihad Hedîfa | 149 | Erfan Teysîr Erar | 250 | Mistefa El-Şêx |
| 51 | Cihad Enaba | 150 | Îzedîn Hiso Bin Mirad | 251 | Mistefa Cuma Bin Ebdelah |
| 52 | Cihad Misûtî | 151 | Îzedîn Mihemed Hisên | 252 | Mistefa Hemdî Bin Mihemed |
| 53 | Cihad Nesra | 152 | Ezîz Tibsî | 253 | Mistefa Rustem |
| 54 | Ciwan Şemsedîn Mela Îbrahîm | 153 | Ezîza Mihemed Meclawî | 254 | Miseb El-Nebhan |
| 55 | Corc El-Sebi | 154 | Elî El-Cehmanî | 255 | Muaz Mihemed Nebîh El-Xetîb |
| 56 | Corc Etaela Sebra | 155 | Elî El-Xetîb | 256 | Meirûf Mela Mihemed |
| 57 | Hesen Elnîfî | 156 | Elî El-Şihabî | 257 | Meisûm Ebdî Bin Bilal |
| 58 | Hesen Îbrahîm Salih | 157 | Elî El-Sarim | 258 | Mufîd Deyûb |
| 59 | Hesen Zîb Heco | 158 | Elî El-Elî Bin Şewket | 259 | Mekîn Hesen |
| 60 | Hesen Zêno | 159 | Elî El-Werad | 260 | Menar Qesas |
| 61 | Hesen Selîm Colaq | 160 | Elî Bakîr | 261 | Menal Teysîr Erar |
| 62 | Hesen Ebdilezîm | 161 | Elî Berekat | 262 | Muna Îsmaîl Erar |
| 63 | Hesen Umer Hiwêdî | 162 | Elî Hisêno | 263 | Munîr Şeibo |
| 64 | Hesen Sebranî | 163 | Elî Rehmûn | 264 | Muhened Mihyedîn Betih |
| 65 | Henan Ebdo Menan | 164 | Elî Şêx Osman Bin Mihemed | 265 | Muwefeq Zekî Hilale |
| 66 | Derwîş Mihcim El-Hiwêdî | 165 | Elî Sebir Derwîş | 266 | Mewlûd Mehfûd |
| 67 | Drêd Xelyûn | 166 | Elî Mefûd | 267 | Mîxaêl Esaf Seid |
| 68 | Ratib Şeibo | 167 | Elî Mihmûd Bin Şêx Xidir | 268 | Nasih El-Hayik |
| 69 | Raşid El-Setûf | 168 | Elî Mihyedîn Hesen | 269 | Nasir Deyûb |
| 70 | Raxida Esaf | 169 | Îmad Xetab | 270 | Nezîr Hezîfa |
| 71 | Ramiz Îdrîs | 170 | Îmad Zeiter | 271 | Nizar Merdanî |
| 72 | Raya Qesas | 171 | Umer Hinêş | 272 | Nesir Seîd |
| 73 | Reca El-Nasir | 172 | Îsa Îbrahîm Hiso | 273 | Nezîr Hena El-Sêfî |
| 74 | Reşîda Herba | 173 | Xesan El-Necar | 274 | Numan Ebdo |
| 75 | Ridwan El-Ridwan | 174 | Xesan Mihemed Salih Osman | 275 | Newaf El-Beşîr |
| 76 | Ridwan Sîdo | 175 | Xeyas Îyûn El-Sûd | 276 | Newaf Reşîd |
| 77 | Rena Qesas | 176 | Fuad Elîko | 277 | Newres El-Qetrîb |
| 78 | Roz Qesas | 177 | Fayiq El-Mîr | 278 | Haşim Seîd |
| 79 | Rîyad El-Turk | 178 | Fayiq Hiwêca | 279 | Hayil Fetûm |
| 80 | Zerdeşt Mihemed | 179 | Fatih Camûs | 280 | Hutaf Qesas |
| 81 | Zehra Mihemed Meclawî | 180 | Faris Xelîl Iniz | 281 | Hemdan Meqsûd |
| 82 | Zîyad El-Fîl | 181 | Faris Mirad | 282 | Heysem El-Qetrîb |
| 83 | Zîyad Selîm Colaq | 182 | Fadil Mehfûd | 283 | Wecîh Zêdan |
| 84 | Zeyneb Mihemed Meclawî | 183 | Fatima Mihemed Meclawî | 284 | Wesîm Teysîr Erar |
| 85 | Samî Cuma Bin Mihemed | 184 | Fethî Mehmûd Bin Şêx Xidir | 285 | Wedah El-Cindî |
| 86 | Secîi El-Telî | 185 | Firas Yûnis | 286 | Weten Qesas |
| 87 | Seher Îsmaîl Tirûdî | 186 | Ferhan Nêrebîyê | 287 | Yasir Milhim |
| 88 | Seîd El-Sarim | 187 | Ferhad Mihyedîn Mihemed Elî | 288 | Yaqûb Mihemed Bin Henan |
| 89 | Silêman El-Şemer | 188 | Ferîd Îdrîs | 289 | Yûsiv El-Cindî |
| 90 | Silêman Meqsûd | 189 | Fadil El-Seqal | 290 | Yûsif El-Seyasinê |
| 91 | Silêman Yûsiv | 190 | Fehmî Kerîm | 291 | Yûsiv Serkîs |
| 92 | Semîh Elûş | 191 | Fehmî Yûsiv | 292 | Yûşei El-Xetîb |
| 93 | Semîr Ehmed El-Mesrî | 192 | Fewaz El-Hayis | 293 | Yûnis Silêman Zirêqî |
| 94 | Semîr Adem Rehal | 193 | Fewaz Salim Elsîsane | ||
| 95 | Semîr Neşar | 194 | Fewzî Hemada | ||
| 96 | Semîra Xelîl | 195 | Fewzî Xezawî | ||
| 97 | Suhêl El-Dexîl | 196 | Feysel Helaq | ||
| 98 | Şihab Besîm El-Mihemed | 197 | Feysel Xelîl Bin Hisên | ||
| 99 | Şewket Mihemed Bin Mislim | 198 | Feysel Derwîş El-Hiwêdî | ||
| 199 | Feysel Ebdilkerîm Yûsiv | ||||
| 200 | Feysel Elûş |
- Seferbendên ji ber çalakîyên mafnasîyê (hejmar 101):
| 1 | Îbrahîm Zoro | 35 | Rûfind El-Yûsif | 68 | Fewaz Tillo |
| 2 | Îbrahîm Welî Îsa | 36 | Zeyneb Nitfecî | 69 | Kemal Şêxo |
| 3 | Ejmed Xazim | 37 | Salar Osê | 70 | Luey Hisên |
| 4 | Ehmed Fayiz El-Fewaz | 38 | Seid Circis | 71 | Lava Xalid |
| 5 | Ehmed Mencûnê | 39 | Selman Xelîl Ebdilezîz | 72 | Mazin Derwîş |
| 6 | Usama Qiryo | 40 | Selwa Zekzek | 73 | Mecdolîn Hesen |
| 7 | Eksem Neîsê | 41 | Selîm Xêr Beg | 74 | Mihemed El-Behir |
| 8 | Enes Kendo | 42 | Silêman Îsmaîl | 75 | Mihemed Bedîi Dek El-Bab |
| 9 | Besam El-Qadî | 43 | Semer El-Lebwanî | 76 | Mihemed Reidûn |
| 10 | Besam Seîd Îshaq | 44 | Semîr El-Şehif | 77 | Mihemed Şerîf |
| 11 | Besam Sefer | 45 | Suhêr El-Etasî | 78 | Mihemed Qedûra |
| 12 | Behaa El-Dîn El-Rekad | 46 | Sewsen Arslan | 79 | Mihemed Meles |
| 13 | Sabit Mirad | 47 | Sîyamend Mîrzo | 80 | Mehmûd El-Eryan |
| 14 | Cemal Mizhir | 48 | Sîrîn Xorî | 81 | Mehmûd Meriî |
| 15 | Cemîla Sadiq | 49 | Teyib Tîzînî | 82 | Mehmûd Necar |
| 16 | Ciwan Yûsiv | 50 | Arid Delîla | 83 | Mihyedîn Îso |
| 17 | Hazim Nehar | 51 | Asim Qubtan | 84 | Mezin Mirşid |
| 18 | Hebîb Salih | 52 | Ubada El-Helwanî | 85 | Mesûd Iko |
| 19 | Hebîb Îsa | 53 | Ebas Ebas Bin Namî | 86 | Mistefa Hayid |
| 20 | Hesan Eyo | 54 | Ebdilkerîm El-Rîhawî | 87 | Mistefa Xidir Oso |
| 21 | Hesan Ebas | 55 | Ebdilkerîm Diûn | 88 | Meien Ebdilselam |
| 22 | Hesen Qasim | 56 | Ebdelah Xelîl | 89 | Melak Seyid Mehmûd |
| 23 | Hesen Kamil | 57 | Ula Remedan | 90 | Muhened El-Husnî |
| 24 | Hesen Mişo | 58 | Elaa Mihyedîn | 91 | Muhened Ebdilrehman |
| 25 | Hesîba Ebdilrehman | 59 | Elaa El-Dîn Beyasê | 92 | Nahid Bedewîyê |
| 26 | Hisên El-Ûdat | 60 | Elî El-Berazî | 93 | Nebîl Tûma |
| 27 | Xalid Simêsim | 61 | Emar Qurebî | 94 | Necatî Teyara |
| 28 | Xidir Ebdilkerîm | 62 | Emar Musari | 95 | Necîb Didim |
| 29 | Xelîl Meitûq | 63 | Umer Qedûr | 96 | Neqûla Xenûm |
| 30 | Deid Mûsa | 64 | Xazî Qedûr | 97 | Neyazî Ehmed Farûq Hebeş |
| 31 | Rasim Seyid El-Etasî | 65 | Xalib Amir | 98 | Hervîn Osê |
| 32 | Ramî Rixamîyê | 66 | Fuad Îlîya | 99 | Hind Kemal El-Lebwanî |
| 33 | Redîf Mistefa | 67 | Ferîd Deyûb | 100 | Heysem El-Malih |
| 34 | Rezan Zeytûna | 101 | Yasîn El-Hac Salih |
- Kesên li derve rûniştine lê ketine lîsteya seferbendîyê (hejmar 11):
| 1 | Îbrahîm El-Yûsiv | 5 | Ebdilbaqî Salih Yûsiv | 8 | Mihemed Elî El-Ebdelah |
| 2 | Eymen Ebdilnûr | 6 | Ebdilrezaq Îd | 9 | Mirad El-Xeznewî |
| 3 | Xêredîn Mihemed Mirad | 7 | Efîf Mizhir | 10 | Nasir El-Xezalî |
| 4 | 11 | Nidal Derwîş |
- Girtîyên ku derketina derveyê Sûrîyeyê li wan qedexe ye (hejmar 9):
| 1 | Ekrem El-Bunî | 4 | Rîyad Sêf | 7 | Mişel El-Temo |
| 2 | Enwer El-Bunî | 5 | Elî El-Ebdelah | 8 | Mîşêl Kîlo |
| 3 | Cebir El-Şofî | 6 | Mehmûd Îsa | 9 | Welîd El-Bunî |
- Hejmara seferbendan li gor deveran:
| Quneytira | 1 |
| Filistînî | 3 |
| Dêra Zorê | 6 |
| Deria | 7 |
| Gundewarê Şamê | 7 |
| Siwêda | 9 |
| Reqa | 10 |
| Tertûs | 11 |
| Hema | 12 |
| Idlib | 16 |
| Himis | 22 |
| Heleb | 31 |
| Selemîye | 34 |
| Şam | 36 |
| Laziqîye | 48 |
| Hisiça | 49 |
| Nedestnîşankirî | 112 |
- Rêjeya seferbendan li gor zayendê:
| Seferbendên mêr | 376 |
| Seferbendên jin | 38 |
- Rêjeya seferbendan li gor kar:
| Xwendekar | 5 |
| Karmend | 16 |
| Karên pizîşkî | 23 |
| Karên qanûnî | 34 |
| Endazeyar | 35 |
| Hînker | 38 |
| Nivîskar û rojnameger | 41 |
| Karê serbest | 67 |
| Nedestnîşankirî | 155 |
- Hejmara seferbendan li gor endamtîya rêxistinên mafnas (hejmar 75):
| Rêxistinên ku pergala vekirî ya endamtîyê dimeşînin |
| Kombenda Sûrîyeyî ya Mafên Mirovan | 1 |
| Rêxistina Kurdî ya Bergirîya Mafên Mirovan û Azadîyên Giştî Li Sûrîyeyê | 2 |
| Rêxistina Mafên Mirovan a Sûrîyeyê-Maf | 2 |
| Komîteya Kurdî ya Mafên Mirovan | 5 |
| Komeleya Mafên Mirovan a Sûrîyeyê | 6 |
| Rêxistina Niştimanî ya Mafên Mirovan a Sûrîyeyê | 7 |
| Rêxistina Erebî ya Mafên Mirovan a Sûrîyeyê | 8 |
| Rêxistina Sûrîyeyê ya Mafên Mirovan “Sewasîye” | 9 |
| Komîteyên Bergirîya Azadîyên Demokratîk û Mafên Mirovan | 24 |
| Rêxistinên ku pergala girtî ya endamtîyê dimeşînin |
| Navenda Dîmeşqê ya Lêkolînên Teorîk û Mafên Şarwer | 3 |
| Navenda Sûrîyeyî ya Ragihandinê û Azadîya Derbirînê | 4 |
| Navenda Dîmeşqê ya Lêkolînên Mafên Mirovan | 4 |
Nîşe:
Li jêr bikaranîna bêserûber a Qanûna Awarte ya ji sala 1963yan, kêmlebatîya dadgerîya Sûrîyeyê di pêkanîna erkên xwe yên makeqanûnî di warê parastina azadîyên giştî û kesane de, zehmetîya peyitandina hebûna van hişyarînameyên ewlekarîyê yên seferbendîyê berî serîlêdana dadgeha dadgerîya îdarî ya ji bo pêşkêşkirina rawestandin an rakirina van hişyarînameyan û her wisa ji ber bikaranîna hêsan a sizaya seferbendîyê wekî rêbazeke sîstematîk a neguherbar, dezgehên ewlekarîyê di tengezarkirina civaka şarwer a Sûrîyeyê û bergirên mafên mirovan de bi ser ket ku hin bergirên mafên mirovan ên seferbend ên ku hema destûra derketina ji Sûrîyeyê careke tenê ji dezgehên ewlekarîyê bi dest xist, daxwaznameya penaberîya sîyasî pêşkêşî dûgeleke Ewropayê kir an çû li dûgeleke Erebî bi cî bû û kar kir û êdî di betlaneyên salê de jî nema serî li Sûrîyeyê dida, ev jî da ku azadîya xwe ya tevgerînê winda neke; ew azadîya ku dikare wî ber bi her alîyê cîhanê ve bibe, helbet ji bilî alîyê welatê wî-Sûrîye.
Çavkanîyê Lêkolînê:
- Hurîyet El-Ferd (Azadîya Kesan), Javier Squeed.
- Danezana Monterreyê.
3, ICCPR Peymana Navneteweyî ya Mafên Şarwer û Raamyarî di Kanûna Pêşîn a sala 1966an de hate pesendkirin, di 1967an de kete dewra cîbicîkirinê û di sala 1987an de komîteyeke wê ya taybet hate damezirandin.
- Şiroveya Giştî ya 27an, Azadîya Tevgerînê-Rûniştina 67-1999an.
- Li Sûrîyeyê, Qedexeya Derketina Ji Welat Xwe Digihîne Mirîyan Jî, Mazin Derwîş.
- Rêxistina Lêbihurînê ya Navneteweyî.
- Xeta Pêşîn – Sazîya Navneteweyî ya Parastina Bergirên Mafên Mirovan.
- Fêrî Rêzgirtina Kesê Din Bibe, Jana Ondrackova.
- Navenda Behrênê ya Mafên Mirovan
* Lîsteyên seferbendên Sûrîyeyê bi hevkarîya desteyên mafnas ên jêrîn hatine piştrastkirin:
| Komîteya Erebî ya Mafên Mirovan |
| Komîteya Kurdî ya Mafên Mirovan a Sûrîyeyê |
| Çavdêrgeha Sûrîyeyî ya Mafên Mirovan |
| Navenda Sûrîyeyî ya Ragihandinê û Azadîya Derbirînê |
| Rêxistina Sûrîyeyî ya Mafên Mirovan (Sewasîye) |
| Rêxsitina Erebî ya Mafên Mirovan a Sûrîyeyê |
| Rêxistina Kurdî ya Bergirîya Mafên Mirovan û Azadîyên Giştî Li Sûrîyeyê |
| Rêxistina Niştimanî ya Mafên Mirovan a Sûrîyeyê |
| Komîteyên Bergirîya Azadîyên Demokratîk û Mafên Mirovan Li Sûrîyeyê |
| Navenda Dîmeşqê ya Lêkolînên Mafên Mirovan |
| Rêxistina Mafên Mirovan a Sûrîyeyê-Maf |
